Steeds meer bouwkavels beschikbaar
De ultieme droom voor velen: een eigen huis ontwerpen en laten bouwen. Ook de politiek raakte de laatste jaren in de ban van het particuliere opdrachtgeverschap. Particulier Opdrachtgeverschap, ook wel, eigenbouw, is en blijft de komende jaren een belangrijk thema in het Rijksbeleid voor ruimtelijke ordening. In de nieuwe Nota Ruimte van het ministerie van Ruimte etc blijft dit begrip belangrijk. Onder particulier opdrachtgeverschap wordt verstaan dat een woonconsument in eigen opdracht zijn of haar woning kan realiseren. Dat is nu vaak niet het geval; meestal hebben aannemers en projectontwikkelaars de gronden in eigendom en daarmee het recht tot realisatie. Het grote verschil met het kopen van een kant-en-klaar huis is dat de particulier al eigenaar is van de grond voordat het ontwerpproces begint. In het andere geval is de grond van de projectontwikkelaar, die de grond tegelijk met het te bouwen huis verkoopt. Zelfbouw zou moeten leiden tot gevarieerder bouw en meer betrokken huiseigenaren.
Het Rijk streef ernaar dat een substantieel gedeelte van de nieuwbouw onder particulier opdrachtgeverschap kan worden gerealiseerd. Op dit moment zijn we nog lang niet zo ver. We voldoen nu al niet aan de doelstellingen die deze jaren gelden. Het ministerie van VROM wilde zo’n tien jaar geleden dat een derde van de nieuwbouwproductie wordt gerealiseerd door particulier opdrachtgeverschap. Dat is nog lang niet het geval. Slechts de helft van dit streven werd gerealiseerd. Wel is al merkbaar dat gemeenten steeds meer bouwkavels rechtstreeks aan particulieren aanbieden, in plaats van deze te verkopen aan een aannemer of ontwikkelaar. De grotere gemeenten in het Westen proberen dit echt actief op te pakken.
Premieregeling voor particulier opdrachtgeverschap
In 20 stedelijke regio’s was in vroegere tijden, tot 2010, een premieregeling voorhanden te zijn om de eigenbouw te bevorderen. Hiermee moet het aandeel eigenbouw in deze stadsregio’s omhoog van 10% naar 20% van de woningbouwproductie. Sindsdien zijn er weinig subsidies voor eigen bouw of zelfbouw beschikbaar gesteld. Buiten de grote steden wordt al een derde in particulier opdrachtgeverschap gebouwd.
Verschillende vormen van particulier opdrachtgeverschap
Er zijn verschillende vormen van particulier opdrachtgeverschap:
- Traditionele kavelbouw; een particulier koopt een bouwkavel met woonbestemming en laat daarop een woning ontwerpen door een architect. Voor dit bouwplan wordt een bouwvergunning aangevraagd. De particuliere opdrachtgever selecteert vervolgens een aannemer om het bouwplan te realiseren.
- Catalogusbouw; een particulier koopt een bouwkavel met woonbestemming en laat daarop een woning realiseren door een aannemer. Het ontwerp van het bouwplan komt voort uit de catalogus die de aannemer voorhanden heeft.
Dit is een prima wijze om zelf een woning te bouwen. Bij de overheid (rijk, gemeenten, welstand, etc.) zijn ze hier minder tuk op. Ze vrezen voor teveel van hetzelfde zonder enige lokale binding. Van Zeeland tot Drenthe dezelfde boederettes.
- Collectief opdrachtgeverschap; particulieren kopen samen (in groepsverband) een bouwkavel met woonbestemming. Hier zijn de gemeenten helemaal gek op. Dus als het moeilijk is om een stuk grond te krijgen, denk hier dan eens aan! Samen met de andere initiatiefnemers dien je je in een vroeg stadium in een bepaalde entiteit (bijvoorbeeld een stichting of vereniging) te organiseren, die opdrachtgever voor de architect en aannemer is. Als je er een leuk sociaal thema bij kan verzinnen, zoals ecologie of sociaal-economische motieven, dan is de kans op het krijgen van bouwgrond groot.
Consumentgericht bouwen
Een ander nieuw begrip is consumentgericht bouwen. Hierbij geeft een projectontwikkelaar of bouwer zijn klanten veel invloed bij de bouw van de woning. Te denken valt aan zaken als de indeling, de grootte en/of het uiterlijk van de woning. Consumentgericht bouwen is geen vorm van particulier opdrachtgeverschap omdat de particulier niet vrijelijk kan bepalen wie er ontwerpt of bouwt.